Η Ελλάδα διακρίνεται στην παραγωγή έρευνας, αλλά βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις στη μετατροπή της σε καινοτομία

Η καινοτομία δεν είναι υπόθεση ενός – είναι υπόθεση όλων, σημειώνει στη συνέντευξή του ο Πρόεδρος της Αλεξάνδρειας Ζώνης Καινοτομίας ΑΕ, Δρ. Παναγιώτης Κετικίδης, τονίζοντας ότι με όραμα, πολιτική βούληση και συνεκτική στρατηγική, η Θεσσαλονίκη μπορεί να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στον νέο αναπτυξιακό χάρτη της Ελλάδας και της ευρύτερης περιοχής.

1.    Πώς εξελίσσεται η δημιουργία του πρώτου Thess InnoFood Hub της Αλεξάνδρειας Ζώνης Καινοτομίας;

Η Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας (ΑΖΚ) ιδρύθηκε ως η πρώτη θεσμοθετημένη πρωτοβουλία στήριξης της καινοτομίας στην Ελλάδα, με στόχο τη διασύνδεση έρευνας, τεχνολογίας και επιχειρηματικότητας. Στο επίκεντρο της στρατηγικής μας βρίσκεται η προσέγγιση “ScaleUp Northern Greece”, με έμφαση στις συνέργειες και τη διεθνή εξωστρέφεια. Η ΑΖΚ απέσπασε τη διάκριση “Startup Ecosystem Star 2024” στο Παρίσι από το Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο (ICC), αναγνωρίζοντας το όραμα της ΑΖΚ με στόχο τη δημιουργία ενός περιφερειακού κόμβου καινοτομίας και επιχειρηματικότητας.

Μεταξύ των βασικών σκοπών της ΑΖΚ περιλαμβάνονται ο σχεδιασμός, η οργάνωση, η υλοποίηση, η διοίκηση και η εκμετάλλευση των Θυλάκων Υποδοχής Καινοτόμων Δραστηριοτήτων (Θ.Υ.Κ.Δ.), καθώς και η προσέλκυση, διευκόλυνση και υποστήριξη εγχώριων και ξένων επενδύσεων εντός της Ζώνης Καινοτομίας και των εν λόγω Θυλάκων.

Με την υπογραφή του Προεδρικού Διατάγματος (ΦΕΚ Δ΄ 720/13.09.2023) ιδρύθηκε, οριοθετήθηκε και πολεοδομήθηκε ο πρώτος Θ.Υ.Κ.Δ στον αγροδιατροφικό τομέα στην Ελλάδα  “Thess InnoFood Hub” – και μάλιστα στη Θεσσαλονίκη, από την Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας – για την υποστήριξη της ακαδημαϊκής, ερευνητικής και επιχειρηματικής κοινότητας. Η έκδοση του ΠΔ, με την ισχυρή θεσμική κατοχύρωση των πολεοδομικών και περιβαλλοντικών όρων, απλουστεύει και επιταχύνει την εγκατάσταση επιχειρήσεων και ερευνητικών οργανισμών εντός μιας οργανωμένης και οριοθετημένης περιοχής (δήμος Θέρμης, ~41.000 τ.μ.), με σκοπό τον εκσυγχρονισμό της γεωργίας μέσω της ανταλλαγής γνώσεων και της συνεργασίας. Πρόκειται για έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο υποδοχής, εγκατάστασης και λειτουργίας καινοτόμων δραστηριοτήτων που συνδέουν την έρευνα με την επιχειρηματικότητα, ενισχύοντας τη μεταφορά τεχνογνωσίας και την αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων σε εφαρμοσμένες λύσεις για την αλυσίδα αξίας της αγροδιατροφής. Το Thess InnoFood Hub φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως κόμβος ανάπτυξης προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας, με τη συμμετοχή εδραιωμένων εταιρειών, νεοφυών επιχειρήσεων, clusters, ακαδημαϊκών φορέων και παραγωγών.

Οι προκλήσεις στον αγροδιατροφικό τομέα είναι πρωτοφανείς: η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, η επισιτιστική ασφάλεια και η κλιματική κρίση καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για βιώσιμες λύσεις. Ο ΘΥ.Κ.Δ. έρχεται να απαντήσει σε αυτή την ανάγκη, συγκεντρώνοντας σε ένα σημείο τους βασικούς φορείς της καινοτομίας και ενισχύοντας τον μετασχηματισμό του κλάδου. Η περιοχή διαθέτει πλούσιο οικοσύστημα με σημαντικές ερευνητικές υποδομές και πανεπιστημιακά ιδρύματα. Ο Θύλακας Υποδοχής Καινοτόμων Δραστηριοτήτων Αγροδιατροφής αναμένεται να αποτελέσει εμβληματικό έργο, συνδέοντας πανεπιστημιακά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα (όπως τα 29 του ΑΠΘ και τα τρία Iνστιτούτα Έρευνας του ΕΛΓΟ Δήμητρα) και επιχειρήσεις, ενισχύοντας την εξωστρέφεια και την παραγωγή υπεραξίας στον αγροδιατροφικό τομέα. Θέλουμε να φέρουμε κοντά την ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα με τη βιομηχανία, ώστε να γίνεται η ‘’ζύμωση’’.

Η αλήθεια είναι ότι δεν καλούμαστε «να ανακαλύψουμε τον τροχό». Υπάρχουν σπουδαία παραδείγματα χωρών που μπορούν να λειτουργήσουν καθοδηγητικά και να μας εμπνεύσουν, χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Ολλανδίας: μιας χώρας μικρότερης από την Ελλάδα, που κατάφερε – μέσω της στενής συνεργασίας πανεπιστημίων, κράτους και επιχειρήσεων – να αναδειχθεί στον δεύτερο μεγαλύτερο εξαγωγέα τροφίμων παγκοσμίως.

Επομένως, η σύνδεση της αγροτικής παραγωγής με το οικοσύστημα έρευνας και καινοτομίας δεν είναι απλώς μια στρατηγική επιλογή – είναι μια ρεαλιστική και ελπιδοφόρα πρόκληση για την Ελλάδα.  Το Thess InnoFood Hub είναι επένδυση στο μέλλον της αγροδιατροφής – με καινοτομία, βιωσιμότητα και διεθνή προοπτική. Ο πρωτογενής τομέας αποτελεί θεμέλιο ανάπτυξης και πρέπει να ξαναγίνει η ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας.

Επενδυτικό ενδιαφέρον: Το έργο έχει ήδη προσελκύσει ζωηρό ενδιαφέρον από επενδυτικά funds και ιδιώτες επενδυτές, κυρίως από τις ΗΠΑ, τη Σιγκαπούρη και την Ιταλία. Ωστόσο, παραμένει ανοιχτό το ζήτημα της διάρκειας παραχώρησης της έκτασης (60.000 τ.μ. στη Θέρμη), η οποία έχει παραχωρηθεί για 25 έτη. Οι επενδυτές ζητούν μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα (άνω των 50 ετών), και για τον λόγο αυτό η ΑΖΚ έχει αιτηθεί είτε την πλήρη κυριότητα είτε δικαίωμα επιφανείας διάρκειας 99 ετών από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Η πρόταση αξίας του ΘΥ.Κ.Δ. στηρίζεται στο τρίπτυχο εκσυγχρονισμός – παραγωγή υπεραξίας – εξαγωγική προοπτική, δημιουργώντας έναν ζωντανό κόμβο όπου επιστήμονες, παραγωγοί και επιχειρήσεις συνεργάζονται για την ανάπτυξη βιώσιμων και ανταγωνιστικών λύσεων.

2. Δώστε μας ορισμένα στοιχεία για την υλοποίηση της Θερμοκοιτίδας Αγροδιατροφής για Νεοφυείς Επιχειρήσεις. Πώς και πότε δρομολογείται η κατασκευή της;

Η Θερμοκοιτίδα Αγροδιατροφής για Νεοφυείς Επιχειρήσεις αποτελεί την πρώτη φάση υλοποίησης του Thess InnoFood Hub, του πρώτου Αγροδιατροφικού Κόμβου Καινοτομίας στη Βόρεια Ελλάδα. Θα εγκατασταθεί σε υφιστάμενο κτίριο 800 τ.μ., με προϋπολογισμό που κυμαίνεται από 600.000 έως 1 εκατ. ευρώ. Η Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας έχει ήδη ολοκληρώσει την αρχιτεκτονική μελέτη και βρίσκεται στη φάση εξασφάλισης χρηματοδότησης από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, με στόχο η κατασκευή να ξεκινήσει μέσα στο 2025.

Το ThessInnoFood Hub θα περιλαμβάνει θερμοκοιτίδα αγροδιατροφής για νεοφυείς και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ερευνητικά κέντρα και τμήματα έρευνας και ανάπτυξης, πιλοτικές εγκαταστάσεις παραγωγής, εργαστήρια πιστοποίησης προϊόντων, συνεδριακό κέντρο και εκπαιδευτικές δομές που θα υποστηρίξουν την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών με προσανατολισμό στις διεθνείς αγορές.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης:
– Φθινόπωρο 2025: Ολοκλήρωση των τευχών δημοπράτησης και έναρξη των διαδικασιών ανάθεσης.

– 2026: Έναρξη κατασκευής του πρώτου οικοδομικού πυρήνα 2.000 τ.μ., με προϋπολογισμό €10 εκατ., που θα περιλαμβάνει αμφιθέατρο, living lab, χώρους κοινωνικής επαφής και διοίκησης.

– Μακροπρόθεσμα: Ανάπτυξη επιπλέον οικοδομικών υποδομών συνολικής δόμησης 26.700 τ.μ. εντός του ΘΥ.Κ.Δ.

Καθώς καταγράφεται άμεσο ενδιαφέρον από νεοφυείς επιχειρήσεις στον τομέα της αγροδιατροφής και δεδομένου ότι η ΑΖΚ, σε συνεργασία με την Αγροδιατροφική Εξαγωγική Σύμπραξη (ATECluster – ΣΕΒΕ), τους ερευνητικούς οργανισμούς και τα πανεπιστήμια, προετοιμάζει δράσεις για τη δημιουργία νέων επιχειρηματικών σχημάτων, η ανάγκη για τη δημιουργία θερμοκοιτίδας κρίνεται απαραίτητη.

Η δημιουργία της θερμοκοιτίδας του Θύλακα Αγροδιατροφής:

– θα αποτελέσει αναπόσπαστο κομμάτι του πρώτου πυρήνα του αγροδιατροφικού κόμβου καινοτομίας στη Β. Ελλάδα,
– θα είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ έρευνας, καινοτομίας και επιχειρηματικότητας,
– θα παρέχει τη στήριξη και τις υπηρεσίες που απαιτούνται για να αναπτυχθούν οι νεοφυείς επιχειρήσεις
– και θα αποτελέσει το σημείο διασύνδεσης με τα μελλοντικά εγκατεστημένα ερευνητικά κέντρα του Θύλακα.

3. Ποια είναι η γενικότερη προοπτική της Θεσσαλονίκης ως οικοσύστημα καινοτομίας;

Η Θεσσαλονίκη διαθέτει όλα τα απαραίτητα στοιχεία για να εξελιχθεί σε έναν ισχυρό, εξωστρεφή κόμβο καινοτομίας στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Μέσα από στρατηγικές πρωτοβουλίες όπως το Thess InnoFood Hub, το Thess INTEC και την Τεχνόπολη Θεσσαλονίκης, η πόλη διαμορφώνει σταδιακά ένα ολοκληρωμένο οικοσύστημα τεχνογνωσίας, καινοτομίας και επιχειρηματικής εξωστρέφειας.

Ωστόσο, το ελληνικό οικοσύστημα καινοτομίας συνολικά αντιμετωπίζει μια θεμελιώδη πρόκληση που παραμένει υποτιμημένη: ενώ η χώρα κατατάσσεται σε μεσαίες θέσεις στην ΕΕ στην παραγωγή έρευνας, βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις στη μετατροπή της σε καινοτομία. Παράγεται επιστημονική γνώση, αλλά δεν μετασχηματίζεται επαρκώς σε καινοτόμα προϊόντα, υπηρεσίες και βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα με διεθνή ανταγωνιστικότητα και οικονομικό αποτύπωμα.

Τα κύρια εμπόδια δεν αφορούν μόνο την υποχρηματοδότηση ή το ανθρώπινο δυναμικό. Εντοπίζονται κυρίως σε διαρθρωτικές αδυναμίες: κατακερματισμός αρμοδιοτήτων μεταξύ ερευνητικών φορέων, ασυνέχεια πολιτικής λόγω συχνών αλλαγών ηγεσίας, περιορισμένοι θεσμικοί δίαυλοι επικοινωνίας ανάμεσα στην Πολιτεία και την ερευνητική κοινότητα, καθώς και έντονη διοικητική και κανονιστική πολυπλοκότητα. Απαιτείται κεντρικός συντονισμός μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων της δημόσιας διοίκησης – η εγκαθίδρυση ενός πραγματικά συνεργατικού κράτους, που διασφαλίζει συνέργειες, συνέχεια και στόχευση. Σήμερα, αυτό που κυρίως λείπει είναι η ύπαρξη σαφών προτεραιοτήτων και στρατηγικής στόχευσης.

Για να διαμορφωθεί ένα βιώσιμο και ανταγωνιστικό οικοσύστημα καινοτομίας, απαιτείται στρατηγική επένδυση σε τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας (όπως, αγροδιατροφή, υγεία, άμυνα, κλιματική αλλαγή-πρασινη μετάβαση), με διοχέτευση σημαντικών εθνικών πόρων, σταθερή χρηματοδότηση και μακροχρόνιο σχεδιασμό. Ενδεικτικά κριτήρια για την επιλογή τέτοιων πεδίων περιλαμβάνουν:

• προϊόντα ή υπηρεσίες με εξαγώγιμο χαρακτήρα και ανθεκτικότητα στο μέλλον (future-proof),
• παραγωγικά μοντέλα όπου οι εισαγόμενες πρώτες ύλες δεν αποτελούν υψηλό ποσοστό του κόστους παραγωγής.

Η καινοτομία δεν είναι υπόθεση ενός – είναι υπόθεση όλων. Με όραμα, πολιτική βούληση και συνεκτική στρατηγική, η Θεσσαλονίκη μπορεί να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στον νέο αναπτυξιακό χάρτη της Ελλάδας και της ευρύτερης περιοχής. Για να επιτευχθεί μια πραγματικά παραγωγική καινοτομία, απαιτείται σύμπραξη γνώσης, επιχειρηματικότητας και θεσμικής υποστήριξης – με σταθερό συντονισμό, επενδύσεις σε συνέργειες και μακροπρόθεσμο στρατηγικό όραμα. Η ΑΖΚ φιλοδοξεί να αποτελέσει τη μήτρα αυτής της σύγκλισης.